وقتی نام فیلم کوتاه به میان می‌آید اولین چیزی را که به ذهن متبادر می‌کند آغاز یک اتفاق سینمایی بلند یا جزئی از فیلم بلند است اما این تصور درست نیست و فیلم کوتاه یک واحد مستقل به حساب می‌آید. چرا که به تعبیر برخی از کارشناسان و منتقدین نسبت فیلم کوتاه و بلند در قیاس با شعار دوبیتی و رباعی است به قصیده! دوبیتی‌ها به خودی خود کامل هستند و به اشعار قبل و بعد خودشان ارتباطی ندارند که از طرف دیگر فیلم کوتاه مانند داستان کوتاه است و یک برش از یک زندگی؛ نه کل آن.

این تصور غلط باعث شده تا فیلم کوتاه در همه زمینه‌ها از نمایش تا نقد بلاتکلیف بماند. مخصوصاً در زمینه چرخه اقتصادی که واقعاً حرفی برای گفتن ندارد. در صورتیکه به تعبیر فیلمسازان جوان ما که در جشنواره امسال فیلم کوتاه تهران و سال‌های قبل و فستیوال‌های خارجی تجربه حضور داشته‌اند اعتقاد دارند که نباید به فیلم کوتاه همچون یک سکو نگاه کرد که فیلمساز می‌خواهد از این طریق به فیلم بلندش برسد. زیرا یک کارگردان می‌تواند در همین فیلم کوتاه به جایگاهی برسد که در سینمای بلند به آن دست پیدا نمی‌کند. عده‌ای از این فیلمسازان فیلم‌کوتاه که با آن‌ها لحظاتی به گفتگو نشستیم هم به نبود گیشه، اکران مناسب، آگاه نبودن مسئولان و جامعه از مزیت‌های فیلم کوتاه، بی‌توجهی سرمایه‌گذاران و بخش خصوصی و برخورد دم‌دستی با فیلم کوتاه گلایه و انتقاد کردند.

البته سوال ما این بود که فیلم‌کوتاه چطور می‌تواند از پشتیبانی‌های محدود دولتی خودش را به استقلال برساند و به چرخه‌ای درآمدزا در سینمای ایران تبدیل شود؟ که پاسخ این سوال را فیلمسازان جوان فیلم کوتاه  داده‌اند.

مشروح این گپ و گفت‌ها را در ادامه می‌خوانید:

رصافی: فیلم‌کوتاه مثل فیلم بلند نمی‌تواند استقلال اقتصادی داشته باشد

ابتدا به سراغ آرش رصافی معاون تولید و پشتیبانی فنی انجمن سینمایی جوانان ایران و جشنواره سی‌وپنجم فیلم کوتاه تهران رفتیم و با او درباره چرخه اقتصادی فیلم کوتاه صحبت کردیم. او گفت: فیلم‌کوتاه در همه جای دنیا مورد حمایت قرار می‌گیرد اما این نحوه حمایت و پشتیبانی اشکال متفاوتی دارد که هرکدام از کشورها با یک سازوکار و نوع نگاه با آن برخورد کرده و می‌کنند. ولی به هر حال یک موجودیت با اهمیتی در دنیای تصویر و سینمای جهان به شمار می‌رود. فرانسه به عنوان یک سینمای صاحب سبک در عرصه فیلم کوتاه، بخشی از مالیات برخی از صنعتگران و صاحبان صنایع و سرمایه‌دارانش را به صنعت فیلم‌کوتاه اختصاص می‌دهد. در ایران سال‌هاست این امتیاز از طریق وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و انجمن سینمایی جوان در اختیار فیلمسازان جوان قرار می‌گیرد. منتها واقعیت این است آن‌قدر تعداد علاقه‌مندان به این رشته زیاد است و در این سال‌های مختلف که سینمای جوان به شکل‌های مختلف فعالیت داشته یک مقدار با بودجه‌ای که در اختیار این بخش قرار می‌گیرد امکان پاسخگویی به همه علاقه‌مندان وجود ندارد.

وی افزود: سالانه در کشور به طور میانگین ۲۰۰۰ فیلم کوتاه ساخته می‌شود و ما در بهترین حالت در بخش نیمه‌حرفه‌ای، حرفه‌ای و هنرجویی از ۷۰۰، ۸۰۰ فیلم کوتاه حمایت می‌کنیم. این یعنی ۱۳۰۰ فیلم خارج از حمایت‌های ما در بخش خصوصی حمایت می‌شود. با توجه به اینکه در دنیا فیلم کوتاه را به عنوان یک اصل دنبال می‌کنند بایستی برای عرصه فیلم کوتاه و ایجاد بازار برای درآمدزایی‌اش یک اهتمام ویژه‌ای صورت بگیرد. منتها این نکته را نباید فراموش کرد که نمی‌شود این طور تصویر کنیم فیلم کوتاه مثل فیلم بلند به واسطه درآمدزایی خودش، کار خود را پیش ببرد، غیرممکن است و در هیچ‌جای دنیا این اتفاق نمی‌افتد.

رصافی با اشاره به اینکه اقتصاد فیلم کوتاه متکی به خودش نیست و حتماً باید مورد حمایت قرار بگیرد، تأکید کرد: یک آماری از مجموعه فیلم‌های کوتاه جهان وجود دارد که امکان فروش آن‌ها در عرضه به بازار اتفاق می‌افتد. حالا این بازار شامل شبکه‌های تلویزیونی و ماهواره‌ای و محافل فرهنگی و هنری که مهمترین آن شبکه‌های تلویزیونی است.  این آمار نشان می‌دهد که اقتصاد فیلم کوتاه قاعدتاً متکی صرف به خود ندارد و حتماً باید مورد حمایت قرار بگیرد. برای اینکه این سرمایه‌گذاری درازمدت است.

وی اضافه کرد: در واقع باید بر روی فیلم‌کوتاه سرمایه‌گذاری درازمدتی داشته باشیم که در یک پروسه چند ساله بتواند سینما را به سمت تعالی پیش ببرد. برای اینکه امکان تجربه‌گرایی و کار خلاق در فیلم کوتاه وجود دارد و اگر این زمینه اینجا برای فیلمسازان ایجاد نشود قاعدتاً در درازمدت تحولی در سینمای ما اتفاق نمی‌افتد. واقعیت این است که در حقیقت فیلم کوتاه به فیلم بلند و سینما، ساختار، نگاه متفاوت و جذابیت‌های خلاقانه پیشنهاد می‌دهد و همه این‌ها در درازمدت می‌تواند سینمای کشور را متحول کند.

نجاتی: در ایران تعریف درستی از فیلم کوتاه وجود ندارد

رضا نجاتی کارگردان فیلم کوتاه «چندش» درباره چرخه اقتصادی و استقلال فیلم کوتاه گفت: دم‌دست‌ترین و سطحی‌ترین حرفی که می‌توان درباره این اتفاق در فیلم کوتاه صحبت کرد فیلم‌کوتاه ما در ایران بایستی یک شکل درستی از اکران داشته باشد مثل سینمای فرانسه که اگر یک فیلم‌ سینمایی اکران می‌شود قبل از آن فیلم کوتاه اکران شود فیلم کوتاه را ببینند. باید زمینه‌ای را فراهم کنیم مردم در وهله اول فیلم کوتاه را بشناسند که در مواجهه آن تعریف درستی از فیلم کوتاه ندارند. بعد از شناخت باید به فکر یک طریقه نمایش و اکران مناسب باشیم نه به این اکران‌های محدود گروه هنر و تجربه بسنده شود. این شکل اکران و توجه نمایشی به فیلم کوتاه،‌ کافی نیست و باید شکلی پیدا کند که مردم همچون فیلم بلند جذب این صنعت شوند که حتماً به لحاظ فنی و جذابیت بصری این اتفاق می‌افتد. دومین اتفاق هم به برپایی جشنواره‌ها برمی‌گردد که فقط جشنواره فیلم کوتاه تهران کافی نیست. این دو اتفاق حل نشود نمی‌توانیم درباره فیلم کوتاه و زمینه چرخش اقتصادی آن صحبت کنیم.

عوض‌پور: باید اکران در طول سال به فیلم کوتاه بدهند

فرود عوض‌پور کارگردان فیلم کوتاه «دایان»  گفت: آن‌چیزی که امروز در فیلم کوتاه اتفاق افتاده و در جشنواره امسال هم به اثبات رسید استقبال حداکثری مخاطب از فیلم کوتاه است. چراکه فیلم بلند به یک عرصه دم‌دستی، تکراری و پرداخت موضوعاتی تبدیل شده که اصلاً دغدغه امروز مخاطب نیست. به همین خاطر تماشاگران پر و پا قرص فیلم‌ و دنیای تصویر یا اصطلاحاً فیلم‌بازها از این فضا،‌ تغذیه نمی‌شوند. این نوع تماشاگران به همراه مخاطبین پیگیر فیلم‌کوتاه یک فضای پرشور و هیجانی را در جشنواره امسال پدید آوردند که ناامیدی از فیلم بلند را به اوج خودش رسانده بود. بهترین کاری که در این شرایط می‌توان انجام داد  که در ابتدا با سختی‌هایی همراه است در طول سال این اکران‌ها را شاهد باشیم نه فصلی و به صورت محدود در گروه هنر و تجربه تا مخاطبین مجبور نشوند با این ازدحام به جشنواره بیایند و فیلمسازان و عوامل کارها هم نتوانند فیلم‌های خود و دیگر آثار را برای یک بار هم شده ببینند. این موضوع را انجمن صنفی فیلم کوتاه ایران که زیرمجموعه خانه سینما هم هست می‌تواند در دستور کار خود قرار دهد که یک نوع چرخه اقتصادی و بازده اقتصادی برای فیلم کوتاه خواهد داشت.

حسینی نامی: نباید با فیلم کوتاه سفارشی برخورد شود

سیدوحید حسینی نامی کارگردان «سرسام» درباره استقلال یافتن فیلم کوتاه و تبدیل شدن به یک چرخه اقتصادی در سینمای ایران،‌ تصریح کرد: اولاً این امتیازهایی که دولت برای فیلم‌های کوتاه قائل می‌شود باید ببینیم این نحوه توزیع امتیازات به چه شکلی میان فیلمسازان انجام می‌شود. از طرفی اگر فیلم کوتاه به استقلال برسد از اندیشه مستقل هم می‌تواند برخوردار باشد؟ اگر اساساً به یک فیلمی امتیاز بدهند استقلال می‌تواند داشته باشد؟ این‌ پرسش‌ها باید تعریفی پیدا کنند تا ابهامات هم برطرف شود. اتفاقی که در فیلم کوتاه ایران وجود دارد در دو سه ماه پیش که تحولات اقتصادی ایجاد شده هزینه فیلم‌های کوتاه بالا رفته و دوستان فیلمساز ما نمی‌دانند در سال آینده با چه تمهیدی باید فیلم بسازند. چرا که هزینه‌ها سه برابر شده است و اصلاً با این نوع حمایت‌های محدود راهی به جایی نمی‌برد. باید این پول‌ها و بودجه‌ها به طور عادلانه میان فیلمسازان فیلم‌کوتاه ما توزیع شود و نقاط شائبه‌برانگیز از بین بروند. فیلم‌کوتاه ایران امروز در دنیا حرف‌های بسیاری برای گفتن دارد و مسیر مترقی‌تر و پیش‌روتری نسبت به فیلم بلند در جهان پیش‌روی خود دارد.

وی تأکید کرد: دولت باید با یک سیاستی بتواند امتیازات را عادلانه بین فیلمسازان توزیع کند و ضمن اینکه به استقلال سینما خدشه‌ای وارد نکند. یعنی اگر حمایت و بودجه‌ای در اختیار فیلمساز قرار می‌گیرد اصرار بر سفارشی کار کردن نداشته باشند. در دنیا فیلم کوتاه را تلویزیون، نهادها و ارگان‌ها حمایت می‌کنند ولی این اتفاق نه تنها به صورت درست در ایران نمی‌افتد بلکه به معنای رفتار سفارشی نباید تلقی شود و صرفاً یک بعد حمایتی داشته باشد.

عرفان فرهادی: فیلم‌کوتاه را به نمایش خانگی و VOD بسپرند

علی عرفان‌ فرهادی کارگردان فیلم کوتاه «تیری در تاریکی» درباره تحولاتی که مسئولین دولتی و بخش خصوصی می‌توانند در فضای فیلم کوتاه ایجاد کنند، تصریح کرد: ما چند راه بیشتر نداریم؛ اولین راه این است برای جشنواره‌هایمان اسکرین فیلم یا حق پول نمایشی قائل شویم. جشنواره‌های ما اکران می‌کنند بلیت بفروشند هر اندازه قیمت هم پایین باشد. بالاخره مخاطب یک هزینه‌ای پرداخت کند. در این راستا اکران همیشگی برای فیلم کوتاه داشته باشیم و از این حالت هنر و تجربه که چند فیلم در فصول خاصی روی پرده می‌روند، خارج شود.

عوض‌پور، اشاره کرد: در وهله بعدی ارگان‌ها و سازمان‌هایی داریم که در اساسنامه‌شان موظف به نقش‌آفرینی در فرهنگسازی هستند و از یکسری فیلم‌هایی که در جشنواره فیلم کوتاه مطرح می‌شود بایستی حمایت کنند. همچون نیروی انتظامی، شورای فرهنگ عمومی، وزارت ارشاد و شهرداری‌ها می‌توانند وارد میدان شوند و حتی نیم‌نگاهی هم به شرکت‌های تبلیغاتی داشته باشند. در صورتی که امروز متأسفانه یک روابط خارج از شایسته‌سالارانه و غیردغدغه‌ای در دستور کار قرار دارد و می‌تواند از این ایده‌های نو و خلاقانه فیلمسازان جوان فیلم کوتاه استفاده بهینه‌ای شود و حتی درباره موضوعات روز و مشکلات و دغدغه‌ها سفارش بدهند و حمایت کنند، فیلم کوتاه که خیلی هم تأثیرگذار است ساخته شود. حتی این عرصه به نمایش خانگی هم سپرده شود و وارد ارتباط با مجموعه‌های VOD هم بشویم که هم بازده اقتصادی دارند و هم کارها بهتر دیده می‌شوند.    

شهابی: مسئولین فیلم‌کوتاه را هنوز جدی نگرفته‌اند

 سیاوش شهابی کارگردان فیلم کوتاه «تشریح» درباره حال و روز فیلم‌کوتاه در سینمای ایران گفت: بالاخره باید یک نهادی به شکل خصوصی حالا تهیه‌کنندگان، شرکت‌های تولید فیلمسازی و آموزشگاه‌ها به میدان بیایند و بدانند که در کشورهای جهانی جواب می‌گیرند و استقبال حداکثری مخاطب را هم به همراه دارد. مخصوصاً هر سال هم در جشنواره کن حداقل ما دو نماینده ایرانی داریم که این نهادهای خصوصی اگر به میدان بیایند اتفاقات بهتر و رشد بیشتری را شاهد خواهیم بود. نهادهای خصوصی باید پشت فیلم کوتاه بایستند که هزینه‌هایش با فیلم بلند قابل مقایسه نیست و در برگشت مالی و بازده اقتصادی هم پروسه راحت‌تر و سودآوری بیشتری هم در پی دارد.

وی با بیان اینکه نهادهای خصوصی ما هنوز فیلم کوتاه را باور نکرده‌اند، افزود: بسیاری از نهادهای خصوصی به میدان نمی‌آیند چون هنوز به سبک قدیم به فیلم کوتاه نگاه می‌کنند و نمی‌دانند چقدر این عرصه متحول شده و در جهان حرف برای گفتن دارد. یک جایی مثل مدرسه ملی سینمای ایران که تعطیل شد بسیار در رشد فیلم کوتاه تأثیر داشت. اگر دوباره این مدرسه راه‌اندازی شود می‌تواند جان تازه‌ای به فیلم کوتاه ببخشد و یک نوع آگاه‌سازی نسبت به شناخت نقاط قوت این بخش سینمای ایران نیز ایجاد کند.

شهابی اظهار کرد: متأسفانه هنوز فکر می‌کنند فیلم کوتاه پلی برای فیلم بلند است. یعنی تجربه کسی که فیلم بلند می‌سازد به واسطه ساخت فیلم کوتاه ایجاد می‌شود. اما شاید نمی‌دانند که فیلم‌کوتاه خودش به تنهایی یک مدیوم مجزایی است و به شکل حرفه‌ای و سراسری در دنیا دنبال می‌شود و مارکت فروش خود را جداگانه دارد. بسیاری از نهادهای خصوصی به میدان نمی‌آیند و وارد تولید فیلم نمی‌شوند در صورتیکه همین آموزشگاه‌ها که درآمد هم دارند بایستی سالی ۱۰۰ فیلم هم داشته باشند که بدون حمایت دولت ساخته شده است. نهادهای خصوصی خیالشان راحت باشد که فیلم کوتاه برگشت مالی دارد فقط این عرصه نیاز به یک باورپذیری و آگاه‌سازی دارد. چرا که هنوز بخش خصوصی فکر می‌کند که فیلم کوتاه تولید محسوب نمی‌شود، شاید هم به همین خاطر باشد به آن اکران مناسبی اختصاص داده نمی‌شود.

کارگردان فیلم کوتاه «تشریح» با اشاره به اینکه می‌توانند فیلم‌های کوتاه را به صورت سری تولید و اکران کنند، گفت: به جای اینکه فیلم بلند آنقدر با مضمون‌های تکراری تولید و روی پرده برود می‌توانند فیلم‌های کوتاه به صورت سری با قصه‌های متنوع و جذاب تولید و روی پرده ببرند. اگر یک روزی برسد که فیلم کوتاه صرفاً از چرخه اکران هنر و تجربه خارج شود و در اکران عمومی برای آن یک تبلیغات تلویزیونی و محیطی مناسب درنظر گرفته شود فیلم کوتاه به شدت رشد کرده و آنقدر فیلمسازان ما مأیوس نمی‌شوند و سراسیمه به سمت ساخت فیلم‌های بلند نمی‌روند. چرا که عیار فیلم کوتاه از فیلم بلند بالاتر است؛ گواه آن برخوردی است که جهانیان با فیلم کوتاه دارند.

رضوانی: جشنواره فیلم‌کوتاه می‌توانست برای آثار یک بلیت هزارتومانی درنظر بگیرد

نوا رضوانی کارگردان فیلم کوتاه «یک حلقه معمولی»،‌ تأکید کرد: برخی از فیلمسازان فیلم کوتاه ما از آن امتیازات دولتی برخودار نمی‌شوند و با هزینه‌های شخصی خودشان و از روی دغدغه فیلم کوتاه کار می‌کنند. برای این دست فیلمسازان ما که کارهای خوبی هم روی پرده می‌برند سرمایه‌گذاران خصوصی می‌توانند آن‌ها را حمایت کنند تا برای فیلم کوتاه هم یک نوع درآمدزایی صورت بگیرد. امسال خوشبختانه فیلم‌کوتاه در جشنواره خریدار زیادی داشت و مدیران و دست‌اندرکاران می‌توانستند یک بلیت هزارتومانی درنظر بگیرند که یک بازده اقتصادی هم داشت. چرا که چرخه اقتصادی علی‌رغم بازگشت سرمایه‌های دولتی و خصوصی، یک نوع انگیزه‌ای هم برای فیلمسازان ایجاد می‌کند که بیش از پیش به میدان بیایند و دغدغه‌هایشان را به منصه فیلم برسانند. از طرفی اکران‌های هنر و تجربه هم می‌تواند سانس‌های بیشتری اکران داشته باشد و به صورت محدود این عرصه را دنبال نکند.

علی‌مددی: بدون توجه به شرایط اقتصادی روز به فیلم‌کوتاه بودجه می‌دهند

آیدا علی مددی کارگردان فیلم کوتاه «یک شب» گفت: بودجه‌هایی که برای ساخت یک فیلم‌کوتاه درنظر می‌گیرند اصلاً قابل مقایسه با هزینه‌های امروز نیست و از طرفی فیلمسازان هم پروسه طولانی برای گرفتن بودجه دولتی دارند که همه این مشکلات دست به دست هم می‌دهد فیلم‌های کوتاه کمتر و بی‌رمق‌تری را شاهد باشیم. امیدوارم سال‌های بعد سالن‌های بهتر و ساختمان برگزاری جشنواره را هم افزایش بدهند تا مخاطبین ساعت‌ها منتظر دیدن یک فیلم‌کوتاه در صفوف طولانی نباشند و رزرو صندلی برای تماشای فیلم کوتاه را هم به زمره دیگر تشریفات جشنواره اضافه کنند.

بوستانی: مردم می‌توانند بهترین فیلم‌های کوتاه را از تلویزیون ببینند

مهدی بوستانی کارگردان فیلم کوتاه «عروس دریایی» تلویزیون را حامی موثری در فیلم کوتاه دانست و گفت: فارغ از حمایت‌های بیشتر دستگاه‌های فرهنگی و اختصاص اکران مناسب برای فیلم‌کوتاه، تلویزیون می‌تواند حجم زیادی از این پشتیبانی‌ها را در شناساندن فیلم کوتاه به مردم و پخش بهترین‌های فیلم‌کوتاه روی آنتن در دستور کار قرار دهد. از طرفی هم درآمد و انگیزه‌ای برای فیلمسازان فیلم‌کوتاه خواهد داشت و از طرفی بی‌اعتنا به فضای مجازی و رسانه‌های VOD نباشد که عرصه بدی برای فروش فیلم‌ها نیست. البته ناگفته نماند که فیلم‌کوتاه نباید با نیت سودآوری صرف ساخته شود، چون فیلم‌کوتاه بنابر دغدغه تولید می‌شود و به همین خاطر است که تأثیرگذاری‌اش بیش از فیلم‌های بلند است. همین که آن فیلم کوتاه در چند جشنواره داخلی و خارجی دیده شوند اتفاق خوبی برای آن فیلمساز و عرصه فیلم‌کوتاه اتفاق می‌افتد. اما صداوسیما هم در این مسیر می‌تواند به موازات دیگر دستگاه‌های فرهنگی جان تازه و حیات دوباره‌ای به فیلم‌کوتاه ببخشد.

*تسنیم